Door Govert Buijs

- Het Goede Leven en de Vrije Markt; Een Cultuurfilosofische Analyse (2018)
- Waarom Werken We Zo Hard? Op Weg naar een Economie van de Vreugde (2019)
De economie is wellicht hét centrale voortbrengsel van homo sapiens. Govert Buijs wijst ons in Waarom Werken We Zo Hard? de weg naar ‘een economie van de vreugde’, een wereld waarin de economie de mens dient in plaats van andersom.
Waartoe is de economie op aarde? Waarom werken we zo hard? Zouden we niet gewoon toe kunnen met vijftien uur werk in de week, zoals Keynes ooit voorspelde? En waarom tellen we al dit gewerk dan ook nog eens bij elkaar op, zodat we één verzamelnaam kunnen gebruiken: ‘de economie’, waarmee het nu eens slecht kan gaan en dan weer goed, die kan groeien, krimpen, tot stilstand komen of juist floreren – en waar we dan ook nog voortdurend zorgen over hebben?
Inmiddels hebben we een economie die zo ongeveer het hele gelaat van de aarde bedekt, met overal bouwwerken, wegen, verontreinigde lucht en vervuilde zeeën. In dit aanstekelijk geschreven essay probeert Govert Buijs de vraag naar het waarom van die economie als product van menselijke activiteit te beantwoorden en een hoger doel te formuleren: een economie van de vreugde.
Anoniem opZinvoller Leven schreef:"Waartoe is onze economie op aarde? [...] De reden voor deze zoektocht is Buijs' overtuigingdat onze samenleving momenteel wordt overheerst door het misplaatse beeld van de economie als een soort arena, waarin ieder individu ongeremd zijn eigenbelang moet nastreven. Dit beeld heeft er volgens Buijs niet alleen toe geleid dat we momenteel kampen met een enorm klimaatprobleem, stagnerende lonen en een 'burn-out-epidemie', maar het botst ook met wat volgens hem de essentie van ons mens-zijn is. Aan de hand van allerlei biologische en antropologische inzichten en een groot aantal filosoifen gaat hij daarom op zoek naar een alternatieve visie op de economie die hier beter op aansluit. Hoewel de lollige schrijfstijl af en toe wat vermoeiend kan zijn, is deze zoektocht zeer de moeite waard. Anders dan het gemiddelde economieboek ons leert, laat Buijs overtuigend zien dat economiche vooruitgang niet wordt gedreven door de menselijke drang naar behoeftebevredigign, maar juist door de drang naar samenwerking, creativiteit en erkenning. De mens is, met andere woorden, geen homo economicus maar een homo cooperans. Volgend op dit fundamentele inzicht doet Buijs in het laatste deel een reeks voorstellen voor een overgang naar een 'economie van de vreugde', waarin de economie de mens dient in plaats van andersom. Een aanrader voor iedereen die nadenkt over een nieuwe inrichting van onze economie."
Hans Achterhuis opDe Volkskrant schreef:"Wat mij betreft is dit een boek dat niet alleen door enthousiaste filosofen zou moeten worden gelezen, maar vooral door bestuurders, politici, beleidsmakers en topmanagers. Al was het alleen maar om de zelden geëxpliciteerde aannames waaraan we als samenleving blind voorbij varen alsnog eens kritisch te bekijken en te bevragen. [...] Het voert te ver om de enorme rijkdom aan informatie voor deze recensie samen te vatten, maar ik kan wel vertellen dat er flink wat filosofen en denkers voorbij komen, van Calvijn tot Arendt en van Darwin tot Marx. [...] Om te komen tot een betere samenleving waarin er meer ruimte is voor de talenten van elk individu en er meer ruimte is voor zingeving en het zorgvuldig omgaan met de aarde pleit Buijs ten slotte voor: 1. een nieuwe balans tussen mens en natuur [...] 2. dematerialisering van de economie [...] 3. nieuwe verhoudingen op de arbeidsmarkt op het gebied van flexibiliteit en zekerheid [...] 4. nieuwe ‘Rijnlandse’ verhoudingen tussen arbeid en kapitaal [...] 5. bedrijven te zien als coöperaties [...] 6. toewerken naar een samenleving die minder gericht is op cijfers en kwantificering [...] Ondanks het feit dat het niet een supersimpel boek is, is het wel een heel interessant boek."
"In Tussen God en duivel, zijn schitterende proefschrift van meer dan twintig jaar geleden, behandelde de aan de Vrije Universiteit verbonden filosoof Govert Buijs de hele wereldgeschiedenis. In zijn nieuwe boek Waarom werken we zo hard? lijkt hij dit dunnetjes over te willen doen. Hij begint bij de opkomst van homo sapiens en eindigt bij hedendaagse maatschappelijke discussies over economie. Helaas is het resultaat dit keer teleurstellend. De filosofische ernst van het begrijpen en interpreteren heeft bij Buijs plaatsgemaakt voor een populariserende preektoon. Ook Jezus is van naam veranderd: in het proefschrift was hij nog de Zoon van God, hier is hij de zoon van een timmerman. Zijn boodschap is dat we naar een economie van gedeelde vreugde moeten, die om liefde draait. Alle duistere kanten van het christendom, van kettervervolging tot godsdienstoorlogen, zijn hier uit de geschiedenis verwijderd. Als ik het heel scherp mag formuleren, in de door Buijs geroemde christelijke middeleeuwen zou hij met zijn exclusieve boodschap van liefde van de timmermanszoon, waarschijnlijk als ketter op de brandstapel zijn beland."
Intreerede van Govert Buijs over de Economie van de Vreugde
Op 24 mei 2018 hield Govert Buijs zijn intreerede als Goldschmeding Chair aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Het boek is een uitwerking van die lezing, hieronder de opname.
Relevante Links
- "Tweehonderd Jaar Terug, Honderd Jaar Vooruit: Van de ene Revolutie naar de Andere" - artikel door Govert Buijs op Morele Markten, 11 februari 2020
- "De Homo Economicus Bestaat Niet" - interview met Govert Buijs in VU magazine Ad Valvas, 22 mei 2019
- Gesprek met Govert Buijs over het boek in EO-programma Het Vermoeden (24 min), 13 mei 2019
- "Ons Huidige Economische Model is Psychologisch en Ecologisch Onhoudbaar" - interview met Govert Buijs in het NRC Handelsblad, 2 mei 2019
- "De Optimist: Filosoof en hoogleraar Economie en Samenleving aan de VU Govert Buijs over de economie van de vreugde" - interview (4,5 min) met Govert Buijs op Radio EenVandaag, 1 mei 2019
- "Zodra je geen stappen maakt op je werk, ben je de loser" - interview met Govert Buijs n.a.v. het verschijnen van het boek, Algemeen Dagblad, 29 april 2019
- "Ons economisch denken is te monomaan – op naar een vreugdevolle economie" - interview met Govert Buijs naar aanleiding van zijn intreerede op website De Ommekeer, 10 december 2018.
Over Govert Buijs
Govert Buijs (1964) studeerde politicologie, theologie en filosofie, en promoveerde in 1998 cum laude op een proefschrift over de Amerikaanse politiek filosoof Eric Voegelin. Hij is bijzonder hoogleraar Politieke Filosofie en Levensbeschouwing aan de Vrije Universiteit Amsterdam en geeft ook filosofieonderwijs aan de VU School of Business & Economics. Momenteel bezet hij de F.J.D. Goldschmeding leerstoel Economie in Relatie tot Civil Society. Hij is projectleider van het onderzoeksproject Waar Goede Markten Goed voor Zijn, dat de Morele Marktensite heeft opgericht.
Inhoudsopgave van Waarom Werken We Zo Hard?
Deel I: Een antropologisch vloertje voor de economie
- Een te simpel, maar toch niet zo simpel antwoord: ‘brood op de plank’
- De opkomst van de homo cooperans, het onaffe, maar creatieve dier
- Wat is een economie eigenlijk? Poging tot een antropologische definitie
- Van nature een cultuurwezen: zorgen, transponeren, faciliteren
- Conclusie: van homo economicus naar homo cooperans
Deel II: Economische wereldgeschiedenis in vogelvlucht: een beetje triest verhaal (maar met een tegenbeweging)
- Een beetje triest verhaal (1): het imperium als het eerste wereldhistorische project
- De eerste ‘theoretische mismatch’ rond economie: de imperiale ‘definitie’
- Intermezzo: de tragische mogelijkheid van ‘involutie’
- Een alternatief verhaal: de ontdekking van agapè
- Een alternatief wereldhistorisch project: de burgerlijke cultuur
- Economie in de burgerlijke cultuur
- De burgerlijke economie op formule: de Adam Smith-revolutie en verder
- De tweede ‘theoretische mismatch’: economie als op eigenbelang gebaseerde ratrace
Deel III: Een nieuwe revolutie
- Een beetje triest verhaal (2): de involutie van de laatburgerlijke economie
- Onderweg naar een economie van de vreugde: zes transformaties
- Eerherstel voor de zielzorg
- Terugblik en vooruitblik: economie in het antropoceen