Door Theo Salemink
Het kapitalisme is weleens vergeleken met een wilde rit op de rug van een tijger. De tijger kiest zijn eigen weg en kan ons naar een bestemming brengen die noodlottig is. Maar eraf springen zou nog gevaarlijker zijn. En daarom vervolgen we onze stuurloze rit, vastgeklampt op de rug van wat onze ondergang kan worden. Het enige wat we nog kunnen doen is een beetje temmen en bijsturen.
Dit schrikbeeld schetste de econoom Bob Goudzwaard na de crisis van de jaren tachtig van de vorige eeuw. Hij pleitte voor een ‘economie van het genoeg’. De crisis van 2008 heeft de situatie er niet beter op gemaakt. Ook nu klinken er stemmen om het kapitalisme te temmen en bij te sturen. Economen en politici debatteren over markt en staat, over banken en schulden, over groei en duurzaamheid. Over Griekse schulden en sancties tegen Rusland.
Op de Rug van de Tijger gaat over de morele dimensies achter deze felle debatten. In welke richting sturen we de tijger en waarom? Waarom moeten we streven naar een duurzame economie? Waarom moeten we rijkdom herverdelen? Waarom hebben armen rechten? Wat is een menselijke maat? Waarom is rijkdom relatief?
Op zoek naar antwoorden op al deze vragen, gaat Theo Salemink in gesprek met mensen als Milton Friedman, Karl Marx, Thomas van Aquino, Johannes Calvijn, Tariq Ramadan, Boeddha en Franciscus. De conclusie is dat we, hoe moeilijk ook, de tijger moeten zien te temmen. De tijger moet een menselijk gezicht krijgen, een gezicht dat recht doet aan de rechten van alle mensen. Omdat immers alle mensen gelijk en gelijkwaardig zijn en recht hebben op een menswaardig bestaan.
In zijn boek Op de rug van de tijger haalt Theo Salemink uit de ‘historische bibliotheek van de mensheid’ diverse morele verhalen en inzichten tevoorschijn, die een tegenwicht moeten bieden in een tijd die beheerst wordt door het verhaal van het kapitalisme. Dat laatste is de tijger uit de titel. [...] Dit boek is het sterkst waar het de ‘brokstukken uit de grote wereldgodsdiensten, de humanistische tradities en de socialistische beweging’ (p. 46) verzamelt en presenteert. [...] Hebben de mythische verhalen die hier worden gepresenteerd dan nog het vermogen om mensen te veranderen? Volgens Salemink wel, maar hoe dat dan moet gebeuren en waar dat zichtbaar is, blijft een beetje in de lucht hangen, of het moest zijn dat de kracht van het verhaal schuilt in het vermogen tot ‘mentaliteitsverandering’ waar hij in zijn slotbeschouwing over komt te spreken [...]
Over Theo Salemink
Theo Salemink (1946), historicus en theoloog, doceerde geschiedenis van kerk en maatschappij aan de Universiteit van Tilburg. Hij publiceerde bij Valkhof Pers eerder Een andere Lucebert, maar ook, samen met Marcel Poorthuis, Een donkere spiegel en Van harem tot fitna. In 1991 schreef hij al Katholieke kritiek op het kapitalisme. Bij zijn afscheid van de Tilburgse universiteit kreeg hij de bundel Vrienden met de Mammon. De levensbeschouwelijke dimensie in de economie (2013) aangeboden.
