Door Ad Verbrugge, Govert Buijs & Jelle van Baardewijk
- Het Goede Leven en de Vrije Markt; Een Cultuurfilosofische Analyse (2018)
- Waarom Werken We Zo Hard? Op Weg naar een Economie van de Vreugde (2019)
"De centrale vraag die we in Het Goede Leven en de Vrije Markt willen bespreken, is ogenschijnlijk heel simpel. Wat is het goede leven en brengt de vrije markt ons daar dichter bij of voert ze ons er juist vandaan? En, als de huidige vrije markt en het goede leven niet altijd samen opgaan, hoe kunnen we dan inzichten ontwikkelen die hen wel meer op één lijn brengen? Voor het scherp stellen van vragen en het vinden van goed onderbouwde antwoorden is goede kennis van wat eerdere denkers daarover gezegd hebben onontbeerlijk." – Ad Verbrugge, Govert Buijs en Jelle van Baardwijk
De vrije markt is overal: ze verspreidt zich over de wereld en haar rol in ons persoonlijke leven is groter dan ooit. We kunnen kopen wat we willen, en het welvaartsniveau was nog nooit zo hoog. Toch dringt zich de laatste tijd steeds meer de vraag op naar de schaduwkanten van de globaliserende markt.Draait alles om geld verdienen en consumeren? En kunnen we ons op de lange termijn wel een dergelijke economische bedrijvigheid blijven veroorloven? Brengt de vrije markt in haar huidige vorm het goede leven dichterbij, of staat ze de verwerkelijking daarvan juist in de weg of misschien beide tegelijk? En wat is dan ‘het goede leven’? Deze laatste vraag is van oudsher een kernvraag binnen de filosofie. Langs het gedachtegoed van filosofen uit alle tijden (van Aristoteles tot Heidegger, van Kant tot Arendt, en van Bentham tot Nussbaum) en aan de hand van hedendaagse boeken en films bespreken Verbrugge, Buijs en Van Baardewijk in dit boek het thema van het goede leven en de vrije markt. Ze zetten aan tot nadenken en maken de weg vrij voor een nieuw perspectief op de vrije markt.
Bekijk korte filmpjes en relevante links per hoofdstuk
Mini-colleges film & filosofie bij het boek
Sjoerd de Jong opNRC Handelsblad schreef:"Het goede leven en de vrije markt heeft de Socratesbeker gewonnen voor het beste filosofische publieksboek van 2018. [...] Dat het winnende boek begint met het voorbeeld van de spijkerbroek is niet voor niks. Het is namelijk geschreven in opdracht van het onderwijs en gaat dienst doen als examenstof voor VWO-scholieren. Dus moest het aansluiten bij de leefwereld van jongeren – vandaar die spijkerbroek, en vandaar voorbeelden uit films als ‘Avatar’ en ‘The Circle’. [...] het verjongen van het betoog komt vaak wat geforceerd over, vooral omdat de schrijfstijl van de auteurs vaak wat stroef klinkt [...] Daarbij komt, dat hun uitsnede uit de filosofie op sommige scholieren ouderwets kan overkomen. Ondanks de duidelijke poging ook vrouwen te noemen, bespeurt de lezer een lichte nadruk op conservatieve en christelijke denkers, van Oswald Spengler tot Charles Taylor. Toch ligt daar ook de oorspronkelijkheid van het boek. Want over een behoorlijk deel van de westerse traditie word je met dit boek werkelijk wijzer. [...] Terecht prijst de jury daarom het filosofisch drietal om hun vermogen die grote lijn vast te houden en toch zoveel denkers de revue te laten passeren. 'Het voelt niet als schoolboek, maar als een betoog', aldus Paul Cobben. Inderdaad krijg je als lezer de indruk dat de ‘verplichte nummers’ logisch voortvloeien uit het betoog. [...] Ondanks de ietwat conservatieve inslag, haakt het boek wel aan bij de actueelste debatten, zoals het klimaatdebat. [...] Het goede leven & de vrije markt is een terechte winnaar van de Socratesbeker. Dit diepgaande en verstrekkende en urgente boek verdient een breder publiek dan alleen VWO-leerlingen, die er trouwens een flinke kluif aan zullen hebben."
Daan van Schalkwijk opKatholiek Nieuwsblad schreef:"Met een grote greep in de westerse filosofie vanaf Plato ‘articuleert’ het boek inderdaad ‘de problemen van onze tijd’, zoals de jury van de Socrates-prijs schrijft, ‘met een grote filosofische openheid’. Nou ja, het laatste is de vraag. Het studieuze boek biedt een door gemeenschapsdenken geïnspireerde modernismekritiek die maar weinig tegenspraak toelaat. [...] Zo past dit leerboek in de hausse aan kritiek op neoliberalisme en individualisme, van antiglobalistisch links tot conservatief rechts. Wat het daaraan toevoegt, is een wijsgerige dieptepeiling die moet duidelijk maken dat de crisis geen toeval is, maar de uitkomst van een ambivalent cultuurfilosofisch proces, dat zijn eigen apotheose in zich draagt. [...] de boodschap van het boek is consistent, maar ook stevig gekleurd. Dat blijkt al uit sommige accenten, formuleringen en details. [...] Ook in de grote lijnen snijden de auteurs soms flinke bochten af. [...] Heel erg bij de tijd zijn dan weer de filmbesprekingen die dienen ter illustratie van het betoog, al is het soms lastig je gezicht in de plooi te houden bij hun ernstige exegese ervan. [...] Dat zijn vooral kanttekeningen. Dit verstrekkende boek bevat ook heel veel wat een eye opener zal zijn voor geïnteresseerde scholieren die de wat moeizame schrijfstijl van de auteurs voor lief nemen."
"Dit boek geeft een overzicht van het denken over ‘het goede leven’ in de filosofiegeschiedenis. Het oude Griekenland en het christendom worden in aparte hoofdstukken opgevoerd als “contrastbronnen”, waarna er drie hoofdstukken aan de moderniteit worden besteed. In het tweede deel van het boek worden vijf dimensies van het goede leven besproken: relaties, instituties, het lichaam, de natuur en zingeving.[...] De vijf dimensies van het goede leven vormen een zinnige bijdrage aan het debat over wat goed leven nu voor ons betekent. Het hoofdstuk over zingeving, waarin wordt uitgelegd wat ‘hypermodern zijn’ eigenlijk betekent, is magistraal. Daarin wordt ook duidelijk waarom de vrije markt juist nu zo belangrijk is."
Videos over Het Goede Leven & de Vrije Markt
Een interview van een uur over het boek met co-auteur Ad Verbrugge, afkomstig van De Ommekeer:
Werkboek bij Dit Boek
Het Goede Leven & de Vrije Markt is niet alleen een publieksboek in de filosofie, maar ook de eindexamenstof voor het VWO filosofie-examen filosofie. Daarom is er ook een werkboek bij gemaakt. Voor studenten en docenten filosofie heeft de Morele Markten een aparte pagina bij het werkboek gemaakt.
Bekijk korte filmpjes en relevante links per hoofdstuk
Mini-colleges film & filosofie bij het boek
Relevante Links
- "Tweehonderd Jaar Terug, Honderd Jaar Vooruit: Van de ene Revolutie naar de Andere - artikel door Govert Buijs op Morele Markten, 11 februari 2020
- "Baant de vrije markt de weg naar het goede leven?" - artikel van de auteurs op Sociale Vraagstukken, 25 december 2018
- "Overleven we de hypermoderniteit? Niet zonder nieuwe levenskunst" - fragment uit het boek in Trouw, 3 december 2018
- "Het Goede Leven en de Vrije Markt" - essay van de auteurs op de website van het Brainwash Festival, 11 november 2018
- "Examenstof over het goede leven; Drie filosofen schreven een lesboek voor het examen filosofie, met kritiek op neoliberalisme" - interview in NRC Handelsblad, 15 november 2018
Inhoudsopgave
- Inleiding - Filosoferen in spijkerbroek: het goede leven en de vrije markt (Zomaar een aanschaf …. / Vrijheid, de markt en het goede leven / Wat is ‘het goede leven’? / Filosoferen over het goede leven en de vrije markt)
- De vrije markt en het goede leven in meervoud: vijf dimensies (De mens, de vraag naar het goede leven en de filosofie / De vrije markt als een (bijzonder) economisch systeem / Opvattingen over het goede leven: Martha Nussbaums capability approach als voorbeeld / Vijf dimensies van het goede leven: relaties, instituties, lichaam, natuur, zin)
Deel I - Het Goede Leven: Toen en Nu
- Plato en Aristoteles over het goede leven (Inleiding: ‘contrastbronnen’ / Athene: de turbulente geboortegrond van de filosofische vraag naar het goede leven / Plato’s Staat als reactie op de neergang van Athene / Aristoteles’ antwoord: de Ethica Nichomachea en de vraag naar geluk en deugd / Inhoudelijke verkenning van Aristoteles’ deugdethiek / Gelukkig leven als zooion politikon: het handelen binnen de polis / Terugblik op de Atheense contrastbron: de vijf dimensies en het goede leven)
- Het goede leven in het christendom: onderweg naar een betere wereld (Inleiding: de kracht van cultuur / Het revolutionaire christendom: op weg naar de homo aequalis / De liefde als de hoogste deugd / De waardering voor arbeid / De middeleeuwse stad als kristallisatiepunt van nieuwe morele inzichten / Afsluitend: een nabije maar ook verre contrastbron)
- Moderniteit als project van bevrijding (1): het autonome individu (De Verlichting en het verlangen naar vrijheid / De Reformatie en de gewetensvrijheid / Locke en Kant over de autonomie van het individu / Existentialisme en de bevrijding van de burgercultuur / Tot slot: autonomie als ‘dat bepaal ik zelf wel!’)
- Moderniteit als project van bevrijding (2): de beheersing van de wereld (De rationalisering van het wereldbeeld – de Verlichting / Techniek en de ‘verbetering van de wereld’ / De moderne organisatie van instituties: de rechtstaat voor iedereen / Tot slot: de dialectiek van de moderniteit)
- De moderne economie: het goede leven op een vulkanische breuklijn (Vruchtbaar maar vulkanisch land / Adam Smith’ visioen: welvaart door arbeid en handel / Karl Marx’ analyse van opkomst en ondergang van het kapitalisme / Drie vulkanische breuklijnen: dehumanisering, ecologische uitputting, financiële verstikking / Joan Tronto over de scheiding tussen publiek en privé in de moderne economie / Transactionalistische risico’s, de free riders en de noodzaak van inbedding van de markt)
Deel II - Vijf Dimensies van het Goede Leven
- Inleiding deel II
- Mens in enkelvoud, mens in meervoud: relaties (Her als spiegel van onze samenleving / ‘Relationele’ schaduwzijden van het moderne bevrijdingsproject / Opkomst én teruggang van het atomistische mensbeeld in de filosofie: liberalisme en communitarisme / Nogmaals Aristoteles: de verschillende gestalten van de vriendschap / MacIntyre: deugdelijke relaties in praktijken / Hegel over ‘erkenning’: de verzoening tussen individuele persoon en gemeenschap / Voorbij Her)
- De Januskop van instituties (De Cirkel en de ambivalente wereld van instituties / Instituties in samenhang: gezin, rechtstaat, markt, onderwijs / Kritiek op instituties als zodanig: de meesters van het wantrouwen / Kritiek op de verhouding tussen instituties: architectonische kritiek / De ontketening van de vrije markt / De cultuurruimte van instituties: Anglosaksisch versus Rijnlands / Een nieuwe lange mars door de instituties?
- Het belichaamde zelf en het goede leven (Herontdekking van het lichaam / Een kleine fenomenologie van de behoeftes: natuur, cultuur en vrijheid / Het lichaam, identiteit en geweld in onze hedendaagse cultuur: een verkenning / De wending naar het lichaam in de moderne filosofie: Bentham / Consumptie als maskerade van de ziel: Freud / Winst- en verliesrekening van de consumptiesamenleving: Hannah Arendt / Tussen vrijheid en verslaving: lichaamsethiek in klassieke, hedendaagse, joodse en Oosterse filosofie / Tot slot: geestelijke zorg voor het lichaam
- De kwetsbare (over)macht van de natuur en de vergroening van het goede leven (Trump versus Avatar / Een korte geschiedenis van het groeiend ecologisch bewustzijn / Vroeger filosoferen over de natuur: Goethe, Blake en de romantiek / Waarom duurzaamheid tot het goede leven behoort – vijf soorten argumenten / Heidegger over wetenschap en techniek / Latour: een radicaal-empirische blik op Gaia / Gaia, markt en wetenschap / De natuur stem geven op de markt?)
- Op zoek naar een zinvol leven (Zinervaring als een fundamentele dimensie van het leven / Gestalten van de zinervaring / De zinvraag in de filosofische traditie: op zoek naar het ‘zijnsgeheel’ / Het verlies van een transcendente orde in de laat-moderne filosofie: Nietzsche en de ‘dood van God’ / De moderne tijd als kweekgrond van nieuwe zinperspectieven: de hemel op aarde… / De ‘supernova’ van de zinervaring: Charles Taylor / Een anti-Nietzscheaans nihilisme: Albert Camus / Van ‘postmoderniteit’ naar ‘hypermoderniteit’ / Hypermoderniteit (1): de belevenis- en transformatieeconomie / Hypermoderniteit (2): de meritocratische prestatiesamenleving / Hypermoderniteit (3): de technische vervolmaking van de mensheid / De kwetsbaarheid van het goede leven: nogmaals Martha Nussbaum / De dimensies van het goede leven als zinperspectieven
- Afsluitende beschouwing: het temmen van de markt (‘Verdikking’ van marktrelaties / Instituties: begrenzing van de markt / Het lichaam: consumptieve weerbaarheid / De natuur: een ecologische transitie / De zin: een holistische vrijheidsbegrip)
+ als bijlage per hoofdstuk originele tekstfragmenten van een aantal van de behandelde filosofen.
Over Ad Verbrugge, Govert Buijs en Jelle van Baardewijk
Prof. dr. Govert Buijs is bijzonder hoogleraar politieke filosofie en levensbeschouwing aan de Faculteit der Wijsbegeerte van de VU Amsterdam. Momenteel leidt hij een team van economen, filosofen en theologen in het Goede Markten Onderzoeksproject naar de vraag of samenlevingen met een vrijemarkteconomie floreren als burgers, overheden en bedrijven de moraal respecteren en deugdzaam handelen.
Dr. Ad Verbrugge is filosoof, universitair hoofddocent bij de VU Amsterdam en mede-oprichter/voorzitter van de vereniging Beter Onderwijs Nederland. Bij het grote publiek is hij o.a. bekend geworden met zijn boek Tijd van onbehagen en van zijn optreden in het VPRO-programma Zomergasten. Hij is een van de onderzoekers in het Goede Markten Onderzoeksproject.
Jelle van Baardewijk is onderzoeker aan de VU Amsterdam, lid van de denktank Freedomlab Amsterdam en verbonden aan het Goede Markten Onderzoeksproject. Nu en dan publiceert hij zijn visie in NRC Handelsblad en het Financieel Dagblad.
