Door Geert Noels
In Gigantisme maakt Geert Noels een verrassende diagnose van onze ontspoorde economie en stelt remedies voor
Waarom stijgt het aantal obesitasgevallen als er ergens een nieuwe hypermarkt opengaat? Waarom strijken de grootste bedrijven alle winsten op? Waarom raken voetbalclubs uit België en Nederland nauwelijks verder dan de voorrondes van de Champions League?
Tien jaar na het begin van de financiële crisis en tien jaar na zijn bestseller Econoshock maakt Geert Noels een nieuwe, gedurfde analyse van de wereldeconomie. Onze wereld lijdt aan gigantisme. Bedrijven en organisaties worden steeds groter en machtiger. Dat fenomeen doodt gezonde concurrentie, leidt niet tot duurzame groei en brengt de mens in verdrukking, met welvaartsziektes als burn-out of obesitas tot gevolg.
In Gigantisme stelt Geert Noels ook tien oplossingen voor die de economische spelregels bijstellen, de giganten temmen en de mens en het milieu weer een plaats geven in de wereldeconomie. De toekomst zal kleiner, trager en menselijker zijn.
"Het kapitalisme volgt zijn eigen spelregels niet, vindt Geert Noels van de vermogensbeheerder Econopolis in zijn nieuwste boek Gigantisme. Het kwalijke gevolg daarvan, betoogt hij, is dat zowel overheid als bedrijven te groot zijn geworden. De wereld zou een betere plek zijn mochten veel dingen kleiner zijn. Die gedachte loopt als een rode draad doorheen Gigantisme [...] Volgens Noels schuilt er namelijk weerbaarheid in kleinschaligheid. [...] Ergens is het pleidooi van Noels daarom dat van een klassieke econoom. Hij pleit voor een strakkere interpretatie van de Europese kartelregels, die verhinderen dat grote bedrijven zo machtig worden dat ze de markt naar hun hand kunnen zetten. Hij verzet zich tegen het ‘gekkegeldbeleid’ van de Europese Centrale Bank, die te gemakkelijk geld beschikbaar maakt [...] Het kapitalisme zou beter werken, besluit hij, mochten we de oorspronkelijke spelregels weer volgen. [...] Noels trekt de redenering echter verder door, en net daar wordt ‘Gigantisme’ zowel interessant als controversieel. Noels haalt data aan die tonen dat in grotere scholen vaker gepest wordt, dat in regio’s waar Walmart een supermarkt opende de misdaad stopte met dalen en obesitas toenam en dat in grote bedrijven werknemers vaker lijden aan een burn-out. De enigszins onbeantwoorde vraag op dat vlak is waar de correlatie stopt en de causaliteit begint. Noels ziet die causaliteit wel degelijk. [...] Niet verwonderlijk leidt de redenering over almaar grotere bedrijven, gebouwen, schepen en projecten ook tot de conclusie dat gigantisme ecologische schade veroorzaakt. Daar pleit hij voor een tragere en kleinere groei, maar kant hij zich tegen het pleidooi van sommige ecologisten om komaf te maken met economische groei. Nulgroei is nonsens, zegt Noels. [...] De sterkte en de zwakte van het boek is dat Noels een redenering heel ver doortrekt. Uiteraard heeft hij een punt dat economische schaalvoordelen heel meetbaar zijn, terwijl de schaalnadelen - minder geluk, minder loyauteit of een ontwrichte lokale gemeenschap - vaak bijzonder moeilijk meetbaar zijn, waardoor een scheefgetrokken beoordeling ontstaat. Maar het wordt complexer om die analyse door te trekken tot op het niveau van pestgedrag op school, obesitas of burn-outs. In die zin is Gigantisme een denkoefening over een bijzonder actuele vraag: tot wanneer is groeien gezond? En vanaf wanneer wordt het abnormaal en is minder opnieuw wat meer?
Debat in De Balie over Gigantisme
Dit debat vond plaats op 27 maart 2019:
Interessant is wellicht ook dit webinar met Noels over het boek van juni 2020.
Relevante Links
- ‘We moeten af van groot, groter, grootst’ - interview met Geert Noels over het boek, NRC Handelsblad, 22 maart 2019
- "De groei die we nastreven, is onrealistisch en maakt het systeem onstabiel en onmenselijk" - interview, De Morgen, 19 maart 2019
- ‘Wat we nu hebben, is nepkapitalisme’ - interview, Elsevier, 14 maart 2019
- Geert Noels over 'Gigantisme': 'De groei die we nastreven is onrealistisch en onmenselijk' - interview, Humo, 11 maart 2019
Inhoudsopgave van Gigantisme
- Inleiding (Valsspelen in monopoly draait uit op gigantisme)
- Gigantisme? (Size matters / Ongezonde concentratie in veel sectoren / Hogere winsten, lagere lonen in de economie / Conclusie)
- Groeihormonen van gigantisme (Vier decennia dalende rente: de grootste hefboom ter wereld / Globalisering / Bedrijven, vooral de grote, betalen steeds minder belastingen / De regelgever, vriend van grote ondernemingen / Technologie(platformen) / Crony capitalism / 7 Groot voelt veilig aan / Onvoldoende optreden tegen wereldwijde kartels / Too big to fail / Big data / Escalerende demografie / Reclamebudgetten / Conclusie
- Het Champions League-effect (Wat is het Champions League-effect? / Grote bieren, minder smaken / Mainstream wordt ook uw smaak / Walmartisatie van de retail / Big pharma: ziekten zijn big business / Big tech: ieder zijn monopolie / Conclusie)
- Gigantisme brengt de mens in verdrukking (Walmartisatie leidt tot… obesitas / De middenklasse verdwijnt / Welvaartsziekten / Grote overheid, minder empathie / Megasteden verdrukken het individu / Ontsporende demografie verdringt het individu ten koste van de massa / Wolven in Yellowstone /
- Van groeiobsessie naar duurzame groei (Groei is normaal / Welke problemen met economische groei? / Duurzame groei / Giganten en zombies / De wereldwijde ponzi-economie)
- Kleiner, trager en menselijker: naar een duurzame wereldeconomie (Triggers van decentralisatie en verkleining / Technologie als motor van kleinere organisaties / Menselijke voorkeur / Falen van ‘big’ / Robuustheid / Loyaliteit / Gigantisme is niet onomkeerbaar / Deglobalisering / Stadstaten en kleinere naties zijn de toekomst voor de globalisering 2.0)
- In tien stappen naar postgigantisme
- Arbiter (1 - Minder interventionisme van de centrale banken /
2 - No too big to fail / 3 - Subsidiariteit: decentraliseer wanneer het kan) - Spelregels (4 - Achterpoortjes sluiten en hogere vennootschapsbelasting op internationaal vlak, en geen verschil tussen multinationale ondernemingen en kmo’s / 5 - Strengere antitrustwetten / 6 - Verbod op overnames door gigabedrijven / 7 - CO2-taks op internationaal transport)
- Spelers (8 - Sociale regels aanvaarden / 9 - Valsspelers uitsluiten of langdurig schorsen / 10 - Afstand tussen spelers, arbiters
en zij die de spelregels opstellen - Davos: de prijs van exclusiviteit
- Het kapitalisme redden van nepkapitalisten
- Arbiter (1 - Minder interventionisme van de centrale banken /
- Conclusies
Over Geert Noels
Geert Noels is macro-econoom en veelgevraagd commentator over financiële en economische onderwerpen. Na 15 jaar als hoofdeconoom gewerkt te hebben bij een financiële instelling richtte hij in 2009 Econopolis ["vermogensbeheer voor het nieuwe financieel-economische tijdperk"] op. Zijn visie op de financieel-economische toekomst schreef hij neer in de bestseller Econoshock, bekroond met de ABN-AMRO-publieksprijs voor het beste non-fictieboek. De inhoud van dat boek vormt de basis en de leidraad voor de strategieën van Econopolis.
