Door Wolfgang Streeck
Heeft het kapitalisme zijn beste tijd gehad? In Gekochte Tijd; De Uitgestelde Crisis van het Democratisch Kapitalisme legt de Duitse socioloog Wolfgang Streeck nauwgezet de diepere oorzaken bloot van de huidige financiële crisis. Streeck plaatst de grootste crisis die het naoorlogs kapitalisme heeft gekend in historisch perspectief en legt uit hoe het zo ver heeft kunnen komen.
Volgens zijn baanbrekende analyse is de crisis het gevolg van jarenlang neoliberaal beleid, ingezet in de jaren zeventig en daarna steeds verder uitgebreid, dat de schuldenlast van staten en particuliere huishoudens in de westerse wereld enorm heeft doen oplopen. Daardoor is ook het huwelijk tussen kapitalisme en democratie steeds verder onder druk komen te staan.
Wolfgang Streeck schetst in Gekochte Tijd een verontrustend beeld van de toestand van de kapitalistische economie, die weleens niet langer in staat zou kunnen zijn om de tijd te kopen die ze nodig heeft om zichzelf in stand te kunnen houden.
Wout Waegemans opCutting Edge schreef:"Er ligt Streeck duidelijk wat op de maag. Hij is gegrepen door de verontwaardiging die door Europa en de wereld waart. Gekochte tijd heeft soms iets heets. [...] Maar dat zijn oprispingen in een voor het overige koel en zakelijk betoog. Gekochte tijd is geen pamflet. Het is wel degelijk een serieuze wetenschappelijke synthese, maar dan een die het sociaalwetenschappelijk onderzoek oriënteert op zaken die er werkelijk toe doen, zoals de verloedering van de democratie in een vereconomiseerde wereld. [...] Het boek is geen literair hoogstandje. Dat kan je ook niet verwachten, maar af en toe had Streeck zijn tekst toch wat zorgvuldiger mogen uitschrijven. Nu zie je hier en daar nog de lijm van uitgeknipte fragmenten uit eerdere papers die in het boek bijeen werden geplakt. [...] De inleiding is niet het sterkste deel. Streeck probeert daarin uit te leggen, wellicht omdat hij nu eenmaal de Adorno-lezingen gaf, hoe hij zich verhoudt tot de crisistheorieën van de Frankfurter Schule. Dat levert een geforceerd en weinig overtuigend nummertje op. [...] Streeck komt op dreef als hij rechttoe rechtaan het verhaal vertelt van de neergang van het democratisch kapitalisme. Of beter gezegd: het verhaal van hoe het kapitalisme zich sinds de jaren zestig heeft bevrijd, en dit ten koste van een geknevelde, monddood gemaakte democratie. Hij vertelt dat verhaal twee keer. De eerste keer vanuit het standpunt van de winnaar: het kapitaal; de tweede keer vanuit het standpunt van de verliezer: de democratie."
"Zijn democratie en kapitalisme, de twee pijlers waarop de naoorlogse Westerse samenleving is gebouwd, nog compatibel met elkaar? Volgens Wolfgang Streeck [...] moeten we deze vraag afwijzend beantwoorden. De argumenten voor deze stelling draagt hij aan in dit broodnodige boek. Streeck verwijst voor zijn analyse geregeld naar de kritische theorie van de Frankurter Schule en meer bepaald naar die van de legitimeringscrisis uit de jaren 1960-1970. [...] De weinig opbeurende analyse toont haarfijn hoe het kapitalistische systeem zich sinds de jaren 1970 ontdeed van democratische beteugeling, en wat de ingrijpende gevolgen daarvan zijn. Echter, door de politiek-economische benadering en klasseanalyse – wat trouwens zijn goed recht is – slaagt de auteur er niet in om inzicht te verschaffen in het waarom van het verhaal. [...] Hoewel 'Gekochte tijd' dus niet alle facetten behandelt aangaande de evolutie van het naoorlogse democratisch kapitalisme naar het neoliberalisme, is het toch onmisbaar voor iedereen die inzicht wil verwerven in hoe het hedendaagse systeem tot stand is gekomen. Ook qua tegenstrategieën worden er enkele aanzetten gegeven."
Videos over Gekochte Tijd
Hieronder interviewt Follow-The-Money-redacteur Jean Wanningen Wolfgang Streeck naar aanleiding van de Nederlandse vertaling van zijn boek 'Gekochte tijd' (34 min). Of bekijk de langere opname (ruim 1,5 uur) van een interview door / discussie met Eward Engelen bij het Goethe Institut Amsterdam.
Relevante Links
- Het naoorlogse huwelijk tussen democratie en economie dreigt uit te lopen op een vechtscheiding, stelt de Duitse socioloog Wolfgang Streeck. ‘Ik ben bang voor wat komen gaat.’ - interview met Streeck in De Groene Amsterdammer naar aanleiding van de verschijning van de Duitse versie van het boek , 4 september 2013.
- De Griekse crisis laat volgens de Duitse sociaal-econoom Wolfgang Streeck zien dat kapitalisme en democratie uiteindelijk frontaal op elkaar botsen. „We zitten op een vulkaan.” - interview met Streeck in het NRC naar aanleiding van de verschijning van de Nederlandse vertaling, 3 april 2015
Over Wolfgang Streeck
Wolfgang Streeck is emeritus directeur van het Max Planck Instituut voor Sociale Wetenschap in Keulen en professor in de sociologie aan de Universiteit van Keulen. Hij bekleedde talloze gasthoogleraarschappen en wordt geroemd om zijn vermogen economische kennis te vertalen voor een breder publiek.