Tijdens de coronacrisis heeft het universele basisinkomen veel aandacht gekregen. Jonge economen stellen nu in het rapport Renewing the Welfare State; The Right Mix of Ensuring Jobs, Income and Services, dat op 29 april gepresenteerd wordt, dat het basisinkomen niet de heilige graal is als oplossing op zichzelf.

Sam de Muijnck, voorzitter van de Jonge Economen Denktank van de Future Markets Consultation en hoofdeconoom stichting Our New Economy stelt:

“In Nederland draagt de staat nog steeds de verantwoordelijkheid voor het welzijn van de inwoners op gebieden zoals gezondheidszorg, inkomen en onderwijs. De coronacrisis van het afgelopen jaar heeft daarin veel zwakke punten laten zien. Er moest geld bij om dat welzijn op pijl te houden en de vraag is hoeveel mensen het gevoel hebben gehad dat we daadwerkelijk nog in een verzorgingsstaat leven”.

Waar mensen het gevoel hadden in de steek gelaten te worden door het systeem was de vraag om een oplossing duidelijk te horen. Het universele basisinkomen is een oplossing die daarin vaak aangegrepen werd. Het basisinkomen is een onvoorwaardelijk inkomen voor iedereen waar geen voorwaarden aan gesteld worden. Voordelen van het basisinkomen zijn het afnemen van armoede en ongelijkheid en het toenemen van vrijheid en de onderhandelingspositie van werknemers. Er zijn echter ook een aantal kritische noten, aldus De Muijnck:

“Tegen de voordelen van het universele basisinkomen staan ook een aantal nadelen. Bijvoorbeeld een toename van belasting of bezuinigingen op publieke voorzieningen (van naar schatting 25% van het BBP voor Europese landen) en meer individualisme”.

Daarom pleiten hij en een groep van jonge economen niet voor één oplossing, maar voor een innovatieve combinatie van oplossingen die elkaar versterken. In het rapport vanuit de Jonge Economen Denktank van de Future Markets Consultation, geleid door voormalig minister-president prof. Jan Peter Balkenende (EUR) en prof. Govert Buijs (VU), stellen zij een combinatie voor van basisbanen, meer basisvoorzieningen en betere bijstand.

“Deze combinatie heeft dezelfde voordelen als het onvoorwaardelijke basisinkomen, maar niet de nadelen. In plaats daarvan vergroot het juist de sociale cohesie, omdat het gebaseerd is op een principe waarin iedereen bijdraagt en profiteert van het algemeen welzijn”

zegt De Muijnck. Hij vervolgt:

“Daar komt bij dat dit beleid meer voordelen heeft. Terwijl het onduidelijk is of een basisinkomen mensen in staat stelt om in hun behoeftes te voorzien, hebben publieke voorzieningen, zoals onderwijs en gezondheidszorg zich bewezen. Basisbanen kunnen mogelijk onvrijwillige werkeloosheid elimineren en genereert naast een inkomen ook een bezigheid, vaste structuur, sociaal contact en een gevoel van ertoe doen. Tot slot, zou dit beleid kunnen leiden tot een verhoging van de productiviteit door te werken aan menselijke ontwikkeling”.

De voorgestelde combinatie van beleidsmaatregelen heeft ook ecologische implicaties, omdat het bijdraagt aan een eerlijke transitie. De Muijnck:

“Basisbanen kunnen tot meer groene banen leiden en, nog belangrijker, het neemt de noodzaak tot economische groei middels de creatie van banen weg. Uitgebreide publieke voorzieningen zal leiden tot een toename in menselijk welzijn zonder dat dit gepaard gaat met meer vervuiling. Dit laat zien dat deze twee niet hand in hand hoeven te gaan”.

De denktank stelt dat de combinatie van deze plannen ook financieel realiseerbaar zijn:

“Basisvoorzieningen uitbreiden naar kinderopvang, maatschappelijk werk, sociale huisvesting, openbaarvervoer en toegang tot digitale informatie, zou naar schatting in het Verenigd Koninkrijk een investering van zo’n 4% van het BBP zal vragen. Basisbanen zullen ongeveer 1 á 2 procent van het BBP zijn, alhoewel het ook kostenneutraal kan zijn door lagere sociale kosten en publieke uitgaven. Het beleid kan gefinancierd worden middels hogere belastingen op vermogen, land, data, geërfd vermogen, ongezonde consumptie en vervuiling. Dit zal bijdragen aan een eerlijkere, stabielere en meer duurzame economie”