In hoofdstuk 2 introduceerden de auteurs van Het Goede Leven & de Vrije Markt het begrip ‘contrastbron’: het gebruiken van de ideeën over het goede leven en de vrije markt uit andere culturen en tijden om scherper te krijgen hoe wij er zelf, in onze over denken. In dat hoofdstuk was de klassieke oudheid de contrastbron die besproken werd.

In dit hoofdstuk is de contrastbron het christendom zoals dat vanaf de middeleeuwen opkwam. De belangrijkste bijdrage van het christendom, zo betogen de auteurs, is “de revolutionaire opkomst van de homo aequalis,” het idee dat alle mensen zonder onderscheid deel uitmaken van het koninkrijk gods en dus moreel gelijkwaardig zijn.

De auteurs bespreken in de daarop volgende secties een aantal elementen uit die christelijke traditie “die een belangrijke invloed hebben gehad op ons denken over markt, arbeid en samenleving”.

De christelijke deugden

Het eerste element dat in het hoodstuk aan de orde komt, zijn de drie ’theologale’ deugden (geloof, hoop en liefde) die het christendom toevoegt aan de vier klassieke of ‘kardinale’ deugden die Plato formuleerde (matigheid, moed, bezonnenheid en rechtvaardigheid). Hieronder twee filmpjes die de deugden van Plato respectievelijk in het christendom toelichten.

Zijn deze christelijke deugden nog steeds relevant voor de hedendaagse samenleving, gezien de mate van desecularisatie? Is deugdenethiek niet een tikje ouderwets? Hieronder twee videos van de Universiteit van Oklahoma. Een gaat over de “demise of virtue ethics in modern western philosophy”. De ander gaat over de hernieuwede aandacht voor deugdenethiek in de laatste decennia, een ontwikkeling waarin filosofen Elizabeth Anscombe (1919-2001), Phillipa Foot (1920-2010) en Alasdair MacIntyre (1929-) een belangrijke rol speelden.

Welke deugden zijn het meest relevant vandaag de dag? Daar valt natuurlijk veel over te zeggen. Om je eigen reflectie op gang te brengen, ter inspiratie hierbij de lijst van 10 deugden die Alan Botton, oprichter van de School of Life, heeft gedefinieerd voor het moderne leven:

De waardering voor arbeid

“Als het gaat om het denken over economie,” stellen de auteurs in de volgende sectie, “ligt wellicht het grootse verschil tussen het christendom en de klassieke oudheid in de waardering van arbeid.” Als illustratie daarvan dragen ze de spreuk van Benedictus aan die in de westerse benedictijnse kloosters werd aangehangen: ora et labora, ofwel bid en werk. “Volgens de socioloog Max Weber is deze nadruk op arbeid, als iets wat in zichzelf waardevol is, zelfs een belangrijke stimulans geworden van het moderne kapitalisme.” Het meest bekende werk van Max Weber (1864 – 1920) was The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism (1905, in 1930 voor het eerst vertaald in het Engels). Hieronder een filmpje over de ideeën die Weber in dit werk uiteenzet. Het legt ook uit hoe Weber van Marx verschilde in zijn denken over de link tussen economie en religie.

Deze uitleg over de Protestantse kijk op de betekenis van werk zet je wellicht aan het denken over wat werk voor jou betekent. Hieronder twee filmpjes als input voor je denkproces. Het eerste filmpje heeft een systematische invalshoek; het bespreekt 10 verschillende visies op de betekenis van werk, een samenvatting van het boek van de verteller over dit onderwerp: The Thought of Work (Cornell University Press, 2011). Het tweede filmpje heeft een historische invalshoek; het bespreekt hoe ideeën over werk in de loop van de geschiedenis veranderd zijn.