Het heeft afgedaan, dat beeld van ‘greed is good’, dan profiteert uiteindelijk iedereen het meeste. In plaats van bonussen en maximale winstgroei als hoogste doel, moeten deugden een rol krijgen in de economie. Die hypothese stond centraal op het symposium Van Ratrace naar Relaties. ‘Doe de thuistest: durf je thuis te vertellen wat je op je werk doet?’
Bron: VU Magazine, 19 april 2017, geschreven door Rianne Lindhout
Vertrouwen op de deugden van mensen, Nout Wellink gelooft er niet in. “Een chauffeur van De Nederlandse Bank vertelde mij ooit hoe ze de geldcontainers onbewaakt in de Amsterdamse haven opstapelden en verderop koffie gingen drinken. Vroeger kon dat.” De wereld is enorm veranderd, complex en anoniem geworden. Volgens Wellink kun je de financiële wereld niet opschonen zonder de rest van de wereld mee te nemen.
De oud-president van de toezichthoudende DNB kent natuurlijk de klachten over regels, regels en nog meer regels, maar hij gelooft niet dat het goed komt als je ze afschaft en vertrouwt op deugdzaamheid bij financiële instellingen.
Regels als gedelegeerd geweten
Toch zijn regels desastreus voor de interne wil van mensen om het goede te doen, benadrukt Jaap Winter, die ook spreekt op het symposium Van ratrace naar relaties. Winter is collegevoorzitter van de VU, maar ook onder meer hoogleraar corporate governance. “Het is een paradox: regels worden ingevoerd om onverantwoord gedrag tegen te gaan. Maar als er regels zijn, voelen mensen zich alleen nog verantwoordelijk voor het navolgen daarvan. Ze delegeren hun geweten aan die regels en hun morele vaardigheden verdwijnen.”
Vast in het systeem sinds 1 januari 1993
Voor financiële prikkels geldt hetzelfde, aldus Winter: ze zuigen de energie uit mensen en mensen willen alleen nog werken als er iets tegenover staat. “We zitten vast in een systeem dat begon op 1 januari 1993. Toen liet president Bill Clinton alle váste salarissen boven de 1 miljoen dollar in een veel hogere belastingschijf vallen. Dat was het begin van torenhoge variabele prestatiebeloningen.”
‘Wij moeten mensen opleiden die het anders gaan doen’
Iedereen weet inmiddels dat het niet deugt, dat beloningssysteem. Volgens Winter is onderwijs de enige sleutel: “De huidige generatie komt er niet meer vanaf. Wij moeten mensen opleiden die het anders gaan doen.” Samen met de organisator van dit symposium – politiek filosoof Govert Buijs –werkt hij daaraan. Vanaf september 2018 willen zij dat alle VU-studenten jaarlijks één extra studiepunt halen. Buijs legt uit, daags na het symposium: “Met een strippenkaart bezoeken alle studenten zes of zeven activiteiten, lezingen of debatten die te maken hebben met moraliteit. Vervolgens loggen ze in en beantwoorden vragen over wat het was en wat het met ze deed. Dat wordt een persoonlijk logboekje dat ze bij hun bachelor-bul krijgen uitgereikt.
